Czy wiesz, że zdrowie jelit ma wpływ na zdrowie psychiczne? W rzeczywistości przewód pokarmowy (zwany także „naszym drugim mózgiem”) jest połączony z mózgiem za pośrednictwem nerwu błędnego – dużego nerwu, który wysyła sygnały z jelit do mózgu i odwrotnie. Jeśli jelita nie czują się dobrze, na przykład z powodu braku równowagi flory jelitowej, w organizmie narasta stan zapalny, co z kolei negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne.

Jelita – nasz drugi mózg

Sytuacja w przewodzie pokarmowym odgrywa decydującą rolę dla naszego zdrowia, nie tylko dla zdrowia psychicznego. To tutaj zachodzi trawienie i wchłanianie składników odżywczych. Ponadto 70 procent układu odpornościowego znajduje się w jelitach, a coraz więcej badań pokazuje, jak ważna jest flora jelitowa dla naszego zdrowia (1). Mózg i jelita stale komunikują się ze sobą za pośrednictwem układu nerwowego. W rzeczywistości układ żołądkowo-jelitowy ma swój własny układ nerwowy – jelitowy układ nerwowy. Jelitowy układ nerwowy składa się z tysięcy zakończeń nerwowych w przewodzie pokarmowym, trzustce, pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych. Wpływa na ruchy żołądka, krążenie krwi w błonie śluzowej jelit i wydzielanie soków żołądkowych. Układ nerwowy składa się z neuronów (komórek nerwowych). W mózgu znajduje się około 100 miliardów neuronów, a w jelitach 500 milionów. Dlatego jelita nazywane są czasami drugim mózgiem (2).

Dużym nerwem zapewniającym komunikację mózgu i jelit jest nerw błędny. Nerw błędny rozciąga się od mózgu do układu jelitowego i przewodzi sygnały w obu kierunkach, tj. zarówno z jelit do mózgu, jak i z mózgu do jelit. Nerw błędny ulega aktywacji, gdy jesteśmy spokojni i bezpieczni, czyli gdy dominuje tzw. przywspółczulny układ nerwowy. Kiedy nerw błędny jest aktywowany, pomaga w trawieniu i  osiągnieciu sytości, reguluje układ odpornościowy i zmniejsza stan zapalny (3). Zbyt duży stres przez dłuższy czas niekorzystnie wpływa na organizm, zwłaszcza na jelita, gdyż hormony stresu hamują trawienie, podrażniają błonę śluzową jelit i zmniejszają aktywność nerwu błędnego. Stres może również prowadzić do zaburzeń flory jelitowej, ponieważ dobre bakterie jelitowe są wrażliwe na stres. Badania pokazują, że osoby cierpiące na IBS i chorobę Leśniowskiego-Crohna mają upośledzoną aktywność nerwu błędnego, a stres utrudnia przepływ sygnałów wysyłanych przez nerw błędny, co z kolei może prowadzić do problemów żołądkowych (4,5).

CZYNNIKI STYLU ŻYCIA MOGĄCE HAMOWAĆ FUNKCJĘ NERWU BŁĘDNEGO (6,7,8)

Chroniczny stres

Niezdrowa dieta

Zbyt mała aktywność fizyczna

Nadużywanie alkoholu

Palenie

Szkodliwe bakterie, wirusy i grzyby pochodzące z niezrównoważonej flory jelitowej mogą zaburzyć równowagę w mózgu i prowadzić do pogorszenia pamięci, a nawet depresji. U zwierząt zaobserwowano, że zakażenia szkodliwymi bakteriami w jelitach mogą powodować zachowania lękowe. Przeprowadzono także badania na ludziach z udziałem pacjentów, którzy popadli w depresję w związku z infekcjami pasożytniczymi lub grzybiczymi i których zdrowie psychiczne poprawiło się lub wyzdrowiało po skutecznym leczeniu infekcji.

ROLA FLORY JELITOWEJ W ZDROWIU PSYCHICZNYM

Oprócz nerwu błędnego, dobre bakterie w jelitach są ważne dla naszego zdrowia psychicznego. W jelitach żyje około 100 000 miliardów mikroorganizmów, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na wszystko, co dzieje się w organizmie. Między innymi flora jelitowa pozostaje w stałym kontakcie z błoną śluzową jelit oraz znajdującymi się tam nerwami i komórkami odpornościowymi (1). Wszystkie substancje sygnalizacyjne zidentyfikowane w mózgu znajdują się również w jelitach. Tworzenie substancji sygnalizacyjnych, takich jak serotonina i dopamina, zależne jest od dobrych bakterii jelitowych (9,10). Serotonina sprawia, że ​​czujemy się swobodnie i szczęśliwi, reguluje sen, czuwanie i apetyt. Większość całej serotoniny (95 procent) powstaje w jelitach (11). Dopamina aktywuje system nagrody w mózgu i sprawia, że ​​czujemy się zmotywowani i usatysfakcjonowani. GABA jest również wytwarzany w jelitach, co jest ważne dla pamięci i snu oraz działa uspokajająco (9). Substancje sygnalizacyjne w jelitach wpływają na to, jakie sygnały są wysyłane do mózgu za pośrednictwem nerwu błędnego. Istnieje zatem silny związek pomiędzy florą jelitową a mózgiem. Zaburzona flora jelitowa jest powiązana między innymi z depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, schizofrenią i stanami lękowymi i odwrotnie, te stany mogą również prowadzić do zaburzeń flory jelitowej (12).

Dobre bakterie w naszych jelitach tworzą również przydatne substancje, takie jak kwas masłowy. Kwas masłowy i inne tak zwane krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe stymulują nerw błędny. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe hamują także apetyt, sprzyjają produkcji niektórych witamin i poprawiają stan ściany jelit (13). W jednym badaniu grupie myszy suplementowano bakterię kwasu mlekowego Lactobacillus rhamnosus. Po miesiącu myszy, które otrzymały bakterie, były spokojniejsze i mniej wrażliwe na stres. Można było zauważyć, że liczba receptorów substancji sygnalizacyjnej GABA zmieniła się w różnych częściach mózgu myszy, co przyczyniło się do ich większego spokoju. Naukowcy zaobserwowali również, że sygnały z jelit do mózgu przechodzą przez nerw błędny. Zaburzenia w układzie GABA można powiązać z depresją, stanami lękowymi i chorobami jelit (14).

Szkodliwe bakterie, wirusy i grzyby pochodzące z niezrównoważonej flory jelitowej mogą zaburzyć równowagę w mózgu i prowadzić do pogorszej pamięci, a nawet depresji. U zwierząt zaobserwowano, że infekcje szkodliwymi bakteriami w jelitach mogą powodować zachowania lękowe (15,16). Istnieją również badania na ludziach, w których uczestniczyli pacjenci, którzy popadli w depresję w związku z infekcjami pasożytniczymi lub grzybiczymi i których zdrowie psychiczne poprawiło się lub powróciło do zdrowia po skutecznym leczeniu infekcji (17).

STAN ZAPALNY, A ZDROWIE PSYCHICZNE

Zaburzenie równowagi w przewodzie pokarmowym nasila stany zapalne w organizmie o niewielkim nasileniu, które są powiązane z wieloma różnymi chorobami, w tym chorobami układu krążenia i chorobami autoimmunologicznymi. Badania pokazują, że stan zapalny jest również czynnikiem wywołującym choroby psychiczne, takie jak depresja, ponieważ stan zapalny osłabia barierę krew-mózg w taki sam sposób, jak błonę śluzową jelit. Zapalenie może zatem prowadzić do przepuszczania przez jelita i mózg mikroorganizmów i toksyn, które negatywnie wpływają na mózg. Zapalenie może również powodować brak równowagi chemicznej w mózgu, co między innymi może prowadzić do wpływu na wzrost nowych komórek mózgowych (18,19).

Aby poczuć się lepiej zarówno fizycznie, jak i psychicznie, należy zatem zadbać o przewód pokarmowy i stymulować nerw błędny. Poniżej znajdziesz wskazówki, co możesz zrobić, aby poczuć się lepiej.

• Wspomagaj trawienie poprzez spokojne jedzenie, prawidłowe przeżuwanie i przyjmowanie enzymów trawiennych i/lub suplementów kwasu solnego z jedzeniem.

• Jedz zdrową dietę z dużą ilością warzyw, owoców, jagód, orzechów, nasion i roślin strączkowych, aby uzyskać szeroką gamę różnych błonników pokarmowych, które dostarczają pożywienie dobrym bakteriom jelitowym. Jednocześnie ogranicz spożycie cukru, szybkich węglowodanów i dodatków, które niekorzystnie wpływają na dobrą florę jelitową.

• Przyjmuj suplementy zawierające bakterie kwasu mlekowego, aby wspierać zdrową florę jelitową. Holistic zawiera zarówno zwykłe bakterie kwasu mlekowego, jak i bakterie kwasu mlekowego w postaci zarodników.

• Stymuluj przywspółczulny układ nerwowy i nerw błędny, ćwicząc jogę, rozciągając, medytując lub wykonując podobne czynności, które Cię uspokajają. Pomocny może być także masaż nerwu błędnego.

Maja Stål
Näringsterapeut Holistic Sweden

Odniesienia:

1. de Vos WM., et al. Gut microbiome and health: mechanistic insights. Gut. 2022 May;71(5):1020-1032.

2. Młynarska E., et al. The Role of the Microbiome-Brain-Gut Axis in the Pathogenesis of Depressive Disorder. Nutrients. 2022 May 4;14(9):1921.

3. Browning KN., et al. The Vagus Nerve in Appetite Regulation, Mood, and Intestinal Inflammation. Gastroenterology. 2017 Mar;152(4):730-744.

4. Bonaz B., et al. Vagus Nerve Stimulation at the Interface of Brain-Gut Interactions. Cold Spring Harb Perspect Med. 2019 Aug 1;9(8):a034199.

5. Cirillo G., et al. Vagus Nerve Stimulation: A Personalized Therapeutic Approach for Crohn’s and Other Inflammatory Bowel Diseases. Cells. 2022 Dec 17;11(24):4103.

6. Longo S., et al. Microbiota-gut-brain axis: relationships among the vagus nerve, gut microbiota, obesity, and diabetes. Acta Diabetol. 2023 Aug;60(8):1007-1017.

7. Bonaz B., et al. Vagal tone: effects on sensitivity, motility, and inflammation. Neurogastroenterol Motil. 2016 Apr;28(4):455-62.

8. Guo YP., et al. Pathological changes in the vagus nerve in diabetes and chronic alcoholism. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1987 Nov;50(11):1449-53.

9. Strandwitz P. Neurotransmitter modulation by the gut microbiota. Brain Res. 2018 Aug 15;1693(Pt B):128-133.

10. Hamamah S., et al. Role of Microbiota-Gut-Brain Axis in Regulating Dopaminergic Signaling. Biomedicines. 2022 Feb 13;10(2):436.

11. Barra NG., et al. Increased gut serotonin production in response to bisphenol A structural analogs may contribute to their obesogenic effects. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2022 Jul 1;323(1):E80-E091.

12. Nikolova V.L., et al. Perturbations in Gut Microbiota Composition in Psychiatric Disorders: A Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021;78:1343–1354.

13. Martin-Gallausiaux C., et al. SCFA: mechanisms and functional importance in the gut. Proc Nutr Soc. 2021 Feb;80(1):37-49.

14. Bravo JA., et al. Ingestion of Lactobacillus strain regulates emotional behavior and central GABA receptor expression in a mouse via the vagus nerve. Proc Natl Acad Sci U S A. 2011 Sep 20;108(38):16050-5. Epub 2011 Aug 29.

15. Lyte M., et al. Induction of anxiety-like behaviorin mice during the initial stages of infection with the agent of murine colonic hyperplasia Citrobacter rodentium. Physiol Behav. 2006; 89:350e357.

16. Goehler LE., et al. Activation in vagal afferents and central autonomic pathways: Early responses to intestinal infection with Campylobacter jejuni. Brain Behav Immun. 2005; 19:334e344.

17. Ramírez-Carrillo E., et al. Disturbance in human gut microbiota networks by parasites and its implications in the incidence of depression. Sci Rep. 2020 Feb 28;10(1):3680.

18. Mou Y., et al. Gut Microbiota Interact With the Brain Through Systemic Chronic Inflammation: Implications on Neuroinflammation, Neurodegeneration, and Aging. Front Immunol. 2022 Apr 7;13:796288.

19. Peirce JM, Alviña K. The role of inflammation and the gut microbiome in depression and anxiety. J Neurosci Res. 2019 Oct;97(10):1223-1241.