Menopauza to naturalny etap w życiu kobiet, który wiąże się z wieloma zmianami fizycznymi i emocjonalnymi. Właściwa opieka i wsparcie są niezwykle istotne w tym okresie. Coraz więcej kobiet sięga po naturalne metody łagodzenia objawów menopauzy, takie jak rośliny o działaniu wspierającym zdrowie. Oprócz popularnej czerwonej koniczyny, istnieje wiele innych roślin, które mogą przynieść ulgę.

Zioła znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny, zarówno w profilaktyce zdrowia jak i w leczeniu różnych chorób. Wchodzą w skład leków oraz suplementów diety i ciągle obserwuje się postępujące ich stosowanie.

Badania wykazują, że około 80% kobiet w wieku 45-60 lat stosuje roślinne produkty lecznicze w celu łagodzenia objawów menopauzy. Roślinne produkty lecznicze sprzedawane bez recepty, które cieszą się tak dużą popularnością, że wg WHI (Inicjatywa Zdrowia Kobiet), stosowanie tradycyjnych preparatów stawia przed hormonalną terapią zastępczą. Wiele z tych roślin zawiera fitoestrogeny, czyli związki roślinne o podobnym działaniu jak estrogeny. Fitosterogeny mogą wspomagać równowagę hormonalną, łagodzić uderzenia gorąca, poprawiać kondycję kości i mieć korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Rośliny wspierające okres menopauzy to poznana już i popularna czerwona koniczyna, podobne właściwości wykazują również inne rośliny, np. pluskwica groniasta, ostropest plamisty, wiesiołek dwuletni, lukrecja, serdecznik pospolity, chmiel zwyczajny, siemie lniane, lucerna, słodkie ziemniaki, kasztany, rabarbar.

Menopauza jest naturalnym następstwem zanikania pęcherzyków jajnikowych oraz syntezy estrogenów, co następuje około 50 roku życia. Zmniejszanie się aktywności jajników w początkowej fazie sprawia, że miesiączki występują nieregularnie aż do ich ustania. Kolejnymi, choć jeszcze wczesnymi objawami menopauzy są uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, suchość pochwy, bardzo często, bo u  80% kobiet występują objawy ze strony układu moczowo-płciowego. Kiedy miesiączkowanie ustaje, obniża się poziom progesteronu we krwi, którego źródłem jest estron (hormon z grupy estrogenów), a wówczas jego stężenie jest zbyt niskie, by efektywnie zahamować uwalnianie hormonów glikoproteinowych (gonadotropin) przez przysadkę mózgową. Hormonami glikoproteinowymi są: hormon folikulotropowy (FSH) oraz hormon luteinizujący (LH), a ich stężenie  rośnie wraz z rozpoczynającym się okresem postmenopauzalnym, co wiąże się ze zmianami zachodzącymi w drugorzędnych cechach płciowych oraz z wystąpieniem osteoporozy.

W celu zmniejszenia, a nawet uniknięcia objawów tego naturalnego procesu w naszych organizmach oraz zapobieżenia jego skutkom, medycyna konwencjonalna od ponad 30 lat zaleca hormonalną terapię zastępczą złożoną z estrogenu  i w połączeniu z progesteronem od ponad 20 lat. Ten okres  poprzez badania pozwolił dowieść, że  zalecana terapia zmniejsza śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych u ok. 35% kobiet, a u 50% kobiet zmniejsza ryzyko występowania osteoporozy. Badania wykazują również, że hormonalna terapia zastępcza ma wpływ na zmniejszenie utraty pamięci, wystąpienia choroby Alzheimera i raka jelita grubego. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej przynosi wyraźną poprawę w funkcjonowaniu w okresie menopauzy, jednakże według badań opublikowanych przez WHI, u kobiet stosujących tę terapię dłużej niż 5 lat wzrasta ryzyko wystąpienia raka sutka, endometrium, jajników, zakrzepicy, chorób pęcherzyka żółciowego, zatem coraz więcej kobiet rezygnuje z hormonalnej terapii zastępczej, wybierając produkty roślinne lub środki stworzone na bazie roślin, które zawierają związki z grupy fitoestrogenów zastępujące estrogen.

Jednym z najczęściej występujących i uciążliwych objawów menopauzy są uderzenia gorąca. Około 80% kobiet w krajach zachodnich doświadcza tego nieprzyjemnego objawu. Zauważono, że różnice w diecie mogą mieć wpływ na częstość występowania uderzeń gorąca. Dieta bogata w izoflawony i flawonoidy, tak charakterystyczna dla diety wschodniej, może przyczyniać się do zmniejszenia częstości występowania uderzeń gorąca oraz wpływać pozytywnie na gęstość kości.

Fitoestrogeny, które występują w wielu roślinach, wykazują podobne działanie jak estrogeny. Poznano ok. 300 roślin, które wykazują właściwości estrogenne u zwierząt, dlatego zaczęto poszukiwać związków o podobnych właściwościach w roślinach spożywanych przez ludzi.  Badania wykazały, że fitoestrogeny mogą mieć korzystny wpływ na zapobieganie osteoporozie, chorobom sercowo-naczyniowym oraz łagodzenie objawów depresyjnych. Zawierające fitoestrogeny zioła, takie jak dziurawiec, szałwia czy chmiel, mogą przynieść ulgę w okresie menopauzy. Fitoestrogeny występują także  owocach i warzywach ze szczególnym uwzględnieniem roślin strączkowych.

W grupie związków, które wykazują działanie estrogenne znajdują się izoflawony, których jest ponad 1000, a najwyższą aktywność wykazują biochanina A, genisteina, daidzeina, formononetyna – charakterystyczne dla czerwonej koniczyny, następnie kumestrol, lignany oraz dihydroksychalkony. Aktywność estrogenową przypisuje się również flawonoidom, w tym kwercetynie.

Znaczenie roślin w zapobieganiu skutkom objawów menopauzy wymaga dalszych badań, bo pomimo, że efekt przyrostu masy kostnej nie we wszystkich badaniach został potwierdzony, to jednak istnieją  badania potwierdzające, że podawanie fitoestrogenów może hamować różnicowanie i aktywację osteoklastów i innych cząsteczek biorących udział w równowadze przebudowy kości. Stosowanie fitoestrogenów  zapewnia również ochronę układu sercowo-naczyniowego, ponieważ ich działanie wiąże się ze wzrostem lipoprotein o dużej gęstości.

Fitoestrogeny wykazują potencjał w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym, osteoporozie, łagodzeniu objawów depresyjnych, np. te znajdujące się w dziurawcu, szałwii czy chmielu.

Należy pamiętać, że pomimo bezpiecznego i pozytywnego działania fitoestrogenów, reprezentujemy różnice w budowie, przyswajaniu i działaniu naszych organizmów, a więc odpowiedź może być różna i dlatego zaleca się systematyczny przegląd, czyli wykonywanie zalecanych badań oraz konsultację z lekarzem lub specjalistą przed rozpoczęciem stosowania suplementów czy ziół.

Teresa Jaroszyńska
Ekspertka Holistic Polska,
prowadząca ekspertlinię Holistic: 572 312 127

Źrodła:

1/ Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie cz.1 PF_2012_079-092.

2/ Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie cz.2 PM_Art_15866-100.

3/ https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/flawonoidy

4/ https://www.revistadeendocrinologia.com

     Hormony bioidentyczne i fitoestrogeny