Fitoestrogeny to szerokie określenie substancji występujących w różnych roślinach. Ich zawartość chemiczna jest podobna do estrogenu i dlatego mogą wywoływać efekty podobne do hormonów zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, ponieważ mogą wiązać się z receptorami estrogenu w komórkach organizmu.

Czym są fitoestrogeny?
Estrogen, żeński hormon płciowy, składa się z kilku różnych rodzajów estrogenów, z których estradiol, E2 lub 17-beta-estradiol, jest uważany za najważniejszy z estrogenów. Pomimo tego, że estradiol jest żeńskim hormonem płciowym, w niewielkich ilościach występuje również u mężczyzn.

Fitoestrogeny występujące w roślinach są podobne do naturalnego estradiolu estrogenowego w organizmie i mogą wiązać się z receptorami estrogenowymi w komórkach ssaków. Może to powodować zarówno efekty równoważące hormony, jak i zaburzające. (1)

Na samym początku ludzie zainteresowali się fitoestrogenami w Australii, kiedy zobaczyli, że płodność owiec poprawiła się po wypasaniu na polach porośniętych czerwoną koniczyną, czyli gatunkiem koniczyny o dużej zawartości fitoestrogenów. (2)

Należy podkreślić, że część fitoestrogenów dostarczanych wraz z dietą jest wchłaniana przez organizm, ale większość jest wydalana przez przewód pokarmowy i nerki.

Gdzie znaleźć fitoestrogeny?
Dostarczenie fitoestrogenów z dietą nie jest trudne, ponieważ znajdują się one w różnych gatunkach roślin. Wiele z tych pokarmów zawiera zarówno witaminy, minerały, jak i dużą ilość błonnika, który korzystnie wpływa na nasz mikrobiom, czyli wspiera wszystkie dobroczynne bakterie jelitowe i ich geny.

Fitoestrogeny znajdziesz w następujących pokarmach: (3)

Orzechy i nasiona
Nasiona lnu
Ziarna słonecznika
ziarenka sezamu
Migdały
Orzechy włoskie

Owoce
Jabłka
Granaty
Truskawki
Żurawina
Winogrona

Warzywa
Marchew
Pochrzyn
Soczewica
Kiełki lucerny
Kiełki
fasola mung
fasola

Produkty sojowe
Soja
Tofu
Tempeh
Zupa miso
Pasta miso
Zioła
Czerwona koniczyna
Chmiel
Korzeń lukrecji

Zboża
Owies
Żyto
Ziarno
Kiełki pszenicy

Fitoestrogeny to zbiorcza nazwa hormonów roślinnych, ale gdy przyjrzymy się im bliżej, zawierają one różne specyficzne fitoestrogeny, takie jak izoflawony i daidzeina w soi, lignany w siemieniu lnianym, życie i jagodach oraz prenyflawonoidy w chmielu.

Mikrobiom aktywuje fitoestrogeny
Warzywa pomagają urozmaicić naszą florę jelitową, a sam mikrobiom odgrywa ważną rolę w aktywowaniu pozytywnego działania fitoestrogenów. Mikrobiom może rozkładać substancje na izoflawony, na przykład z soi, i czynić je użytecznymi dla orgnimu. Substancja, która jest metabolizowana z izoflawonów w bakteriach jelitowych, nazywana jest equolem. Szacuje się, że tylko 30 procent ludzi może wytwarzać equol i wydaje się, że populacja azjatycka i wegetarianie metabolizują go lepiej niż reszta populacji. (4, 5, 6, 7) Wyższe poziomy equolu we krwi są związane z niższym ryzykiem osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych i niższymi markerami stanu zapalnego, takimi jak CRP. (8, 9)

Co mogą osiągnąć fitoestrogeny?
Według badań izoflawony, które są rodzajem fitoestrogenów, mogą zmniejszać uderzenia gorąca i korzystnie wpływać na gęstość kości, ciśnienie krwi i równowagę cukru we krwi u kobiet w okresie menopauzy. (10) Ekstrakt z kwiatu chmielu był tradycyjnie stosowany do łagodzenia łagodnych objawów stresu i wspomagania snu. (11) Podobnie jak koniczyna czerwona, chmiel zawiera fitoestrogeny, które mogą łagodzić objawy menopauzy. W jednym badaniu kobietom w okresie menopauzy podawano suplementy w postaci ekstraktu z chmielu. U kobiet objawy menopauzy, w postaci m.in. uderzeń gorąca, znacznie się zmniejszyły. (12)

Mężczyźni ze świeżo zdiagnozowanym rakiem prostaty mogą odnieść korzyści ze spożywania fitoestrogenów, szwedzkie badanie wykazało, że ci, którzy spożywali dużo fitoestrogenów, na przykład z fasoli, produktów sojowych, nasion lnu, nasion słonecznika, jagód i orzeszków ziemnych, mieli o 26 procent mniejsze ryzyko raka prostaty. (13)

Jednak fitoestrogeny mogą mieć odwrotny tj. negatywny wpływ w różnych postaciach raka, dlatego zawsze dobrze jest skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem.

Wady i zalety fitoestrogenów
Istnieją mieszane opinie na temat spożywania dużych ilości fitoestrogenów. Gdy w twoim organizmie panuje równowaga hormonalna lub nie potrzebujesz dodatkowych hormonów, na przykład, gdy jesteś dzieckiem, nastolatką lub osobą dorosłą w wieku rozrodczym, wówczas wysokie spożycie estrogenów może nie być wskazane. Niektóre badania wykazują negatywny wpływ, a inne nie wykazują żadnego efektu. Dlatego dobrym pomysłem może być ostrożne przyjmowanie fitoestrogenów z suplementów diety w tych grupach docelowych, zanim poznamy dokładniejsze odpowiedzi na temat ich roli w tej grupie badawczej.

Z drugiej strony przyjmowanie dodatkowych fitoestrogenów w okresie menopauzy wydaje się dobrym pomysłem na poprawę samopoczucia.

Odniesienia:

1. Rietjens, I et al (2018), The potential health effect of dietary phytostrogens, Br J Parmacol, 2018 Jun; 174(11): 1263-1280,Published online 2016 Oct 20.
   doi: 10.1111/bph.13622
2. Höjer, A, Bernes, G, Gustavsson, A-M (2013), Fytoöstrogener i foder och mjölk, NYTT 4:2013, Sveriges Lantbruksuniversitet, Institutionen för norrländsk jordbruksvetenskap, SLU.
   852185 SLU nr 4.pdf
3. Medical News (17 januari 2018). Phytoestrogens: Benefits, risks, and food list. Hämtad från:
   www.medicalnewstoday.com/articles/320630#takeaway,
4. L Kolátorová , O Lapčík, L Stárka, (2018) Phytoestrogens and the intestinal microbiome Physiol, Res 2018 Nov 28;67 (Suppl 3): S401-S408. doi: 10.33549/physiolres.934022
5. Franke, AA et al (2009) Phytoestrogenic isoflavonoids in epidemiologic and clinical research, Drug Test Anal. 2009 Jan; 1(1):14-21 doi:10.1002/dta.12
6. Franke, AA et al (2011) Phytoestrogenic isoflavonoids in epidemiologic and clinical research Nutr Rev 2011 Aug;69(8):432-48.
   doi: 10.1111/j.1753-4887.2011.00400.x
7. Lampe, JW et al (1998) Urinary Equol Excretion with a Soy Challenge: Influence of Habitual Diet, SAGE Journal Volume 217:3. doi: 10.3181/00379727-217-44241
8. Jackson, RL et al (2011) Emerging evidence of the health benefits of S-equol, an estrogen receptor β agonist, Nutr Rev 2011 Aug;69(8):432-48. doi: 10.1111/j.1753-4887.2011.00400.x
9. Setchell, KDR, Cole, SJ (2006) Method of defining equol-producer status and its frequency among vegetarians, J Nutr 2006 Aug;136(8):2188-93.
   doi: 10.1093/jn/136.8.2188
10. Chen, LR, Ko, NY, Chen, KH (2019) Isoflavone Supplements for Menopausal Women: A Systematic Review. Nutrients. 2019 Nov 4;11(11):2649
    doi: 10.3390/nu11112649
11. European Medicines Agency (EMA); Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). EMA/HMPC/682384/2013 Community Herbal Monograph on Humulus lupulus L., Flos; EMA: Amsterdam, The Netherlands; HMPC: London, UK, 2014; Volume 44, pp. 1–7.
12. Aghamiri, V et al. (2016) The effect of Hop (Humulus lupulus L.) on early menopausal symptoms and hot flashes: A randomized placebo-controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2016 May;23:130-5.
    DOI: 10.1016/j.ctcp.2015.05.001
13. Hedelin, M et al (2006) Dietary phytoestrogen, serum enterolactone and risk of prostate cancer: the Cancer Prostate Sweden Study, Cancer Causes and Control, 2006 vol.17 No. 2, 169-180.
    doi: 10.1007/s10552-005-0342-2