Szanowny Użytkowniku,

Informujemy, że strona holistic-polska.pl zaktualizowała Politykę Prywatności. Przetwarzamy Twoje dane wyłącznie w sposób konieczny do udzielenia usługi na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f RODO. Pełna treść dokumentu znajduje się > TUTAJ <
Informujemy również, że aby zapewnić jak najlepszą obsługę naszej strony korzystamy z plików cookies. Szanujemy prywatność i przypominamy o możliwości dokonania zmian ustawień dotyczących cookies. Jeśli nie wyrażasz na to zgody możesz wyłączyć obsługę cookies w ustawieniach Twojej przeglądarki.

Kliknij Akceptuję aby przejść do strony.

Oswoić gluten. Agnieszka Piskała-Topczewska, dietetyk, diet coach 13.02.2021

Dieta bezglutenowa stanowi obecnie przedmiot wielu badań i kontrowersji, co jest spowodowane doniesieniami sugerującymi znaczenie glutenu w powstawaniu wielu chorób. W literaturze można wyróżnić trzy zasadnicze nieprawidłowe reakcje na gluten: alergiczną, autoimmunologiczną oraz inne nadwrażliwości. Celiakia jest chorobą, w której dochodzi do odpowiedzi immunologicznej na spożyty gluten u osób genetycznie predysponowanych, natomiast alergia na pszenicę i jej komponenty, w tym gluten, jest klasyczną alergią pokarmową IgE-zależną. Stosunkowo niedawno sklasyfikowanym schorzeniem jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS). Jest to wariant nietolerancji pokarmowej diagnozowany u pacjentów, u których wykluczono celiakię i alergię na pszenicę. To schorzenie dość kontrowersyjne ze względu na utrudnioną diagnostykę, częstą autodiagnozę pacjentów i wykazywany w badaniach silny efekt nocebo, który jest odwrotnością efektu placebo. Obecnie prowadzone są badania analizujące znaczenie glutenu w innych jednostkach chorobowych, między innymi zespole jelita drażliwego i chorobach autoimmunologicznych. Istnieją także przesłanki o korzystnym wpływie glutenu na organizm ludzki, między innymi poprzez pozytywny wpływ na mikroflorę jelit, czy możliwe działanie protekcyjne w chorobach układu sercowo-naczyniowego. W świetle obecnych dowodów naukowych dieta bezglutenowa nie powinna być stosowana profilaktycznie u osób zdrowych, a osoby wykazujące objawy nietolerancji glutenu lub cierpiące na określone schorzenia nie powinny wdrażać jej bez odpowiedniej diagnozy, konsultacji z lekarzem i dietetykiem.

 

Najbardziej znany panel poświęcony celiakii, czyli chorobie związanej właśnie z nietolerancją glutenu, szacują częstość jej występowania na około 1% (choć z wyraźną tendencją wzrostową).[i] [ii] Z różnych statystyk przeprowadzonych w Polsce wynika, że liczba chorych wynosić ma od 380 do prawie 500 tysięcy. Około 4% Polaków ma stwierdzoną wrazliwośc na gluten i około 5% nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Oznacza to, że około 10% polskiej populacji powinna stosować dietę bezglutenową, z ograniczeniem glutenu lub stosować doraźnie preparaty wspomagające przewód pokarmowy w trawieniu tego białka ze względu na brak lub deficytowa ilość wytwarzania w organizmie enzymów trawiących białka z rodziny tzw. proteaz.

 

Nietolerancja glutenu (której zresztą nie należy mylić z alergią, gdyż mechanizm działania na organizm jest zupełnie inny) może być stwierdzona jedynie na drodze badań laboratoryjnych. Wszystkie domowe testy i metody pozwalają jedynie badań pewne symptomy. Te jednak nie są specyficzne:

 

  • Ponieważ gluten powoduje u osób z nietolerancją zanik mikrokosmków, pogarsza się znacznie wchłanianie substancji odżywczych, stąd częste przewlekłe biegunki o charakterze wodnistym lub tłuszczowym;
  • zmiany masy ciała. Jeśli nie ma żadnych logicznych przesłanek, mogących tłumaczyć częste zmiany ciała, może to oznaczać, że wynikają one z uszkodzenia struktury jelita i zaburzeń wchłaniania;
  • ciągłe zmęczenie. Objaw ten ma charakter wybitnie subiektywny i wcale nie musi, choć może, wynikać z konieczności zużycia większej ilości energii na transport ze światła jelita oraz procesy metaboliczne;
  • zaburzenia libido. Wynikają one wprost z niedożywienia.[iii]

Żaden z powyższych objawów nie jest specyficzny. Poza tym do stwierdzenia choroby zasadniczo nie potrzeba potwierdzenia tych symptomów. Wszystko dlatego, że każdy organizm trochę inaczej radzi sobie z sytuacją kryzysową, a też pacjenci są w różnym stopniu wyczuleni na niepokojące objawy.

 

Faktem jest, że dopiero od opublikowania pracy profesora Gibsona (2011 rok) zaczęto uważniej przyglądać się nietolerancji glutenu. W Polsce badania nie są zbyt intensywne, a o tym, że tezy o olbrzymiej szkodliwości tej grupy substancji utkwiły w pamięci, świadczy olbrzymi wzrost udziału produktów bezglutenowych.

To prawda, że po stwierdzeniu niepokojących objawów warto wykonać test. Nie warto jednak bez pozytywnego testu nietolerancji rezygnować z glutenu. U osób zdrowych jest on bowiem nie tylko nieszkodliwy, ale wręcz pożyteczny. [iv][v] Można więc przebadać się bez wyraźnych wskazań, a tylko po to, żeby umieć dobrać dla siebie najlepszą dietę.

 

Enzymy ułatwiające trawienie glutenu 

 

Według jednego z amerykańskich badań 1 na 3 osoby dorosłe zmniejsza lub unika spożycia glutenu. Gluten jest głównym kompleksem białkowym znajdującym się głównie w ziarnach, w tym pszenicy, jęczmieniu, orkiszu i życie. Po spożyciu u osób nietolerujących tego białka mogą pojawić się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zwłaszcza gazy i wzdęcia.

Chociaż popularnym rozwiązaniem na nietolerancję glutenu jest dieta bezglutenowa,  a wyeliminowanie szkodliwych białek zmniejszy dyskomfort, często są ukryte źródła glutenu w produktach spożywczych, które nadal mogą powodować dyskomfort.

Uzupełniające preparaty enzymów trawiennych mogą pomóc ludziom tolerować niższe poziomy spożycia glutenu, zwłaszcza podczas początkowej fazy unikania tego białka w diecie. Najczęściej enzymy trawiące gluten wykorzystują enzym dipeptydylopeptydazę IV (DPP-IV). Enzym ten atakuje zarówno gliadynę, jak i kazeinę (obecną w mleku) i jest odporny na rozkład przez inne enzymy trawienne. Uważa się, że DPP-IV jest jednym z kluczowych enzymów odpowiedzialnych za trawienie tych białek i wiadomo, że znajduje się w mniejszych ilościach w wyściółce jelitowej osobników z nadwrażliwością na gluten i nietolerancją. W rzeczywistości istnieje odwrotna zależność między poziomem DPP-IV a uszkodzeniem jelit u osób z nadwrażliwością na gluten. Innymi słowy, im niższy DPP-IV, tym bardziej znaczące uszkodzenie wyściółki jelitowej.

Enzymy trawiące gluten należą do dwóch grup endo- (pepsyna, trypsyna i chymotrypsyna) i egzo-peptydaz. Ich działanie polega na odłączaniu poszczególnych aminokwasów z łańcucha peptydowego.

Przy nieodpowiedniej podaży tych enzymów trawiennych łańcuchy peptydowe mogą pokonywać barierę jelito-krwioobieg powodując reakcje zapalne i alergiczne w całym organizmie.

Stosowanie preparatów zawierających enzymy trawiące gluten nie zastępują diety bezglutenowej, która nadal powinna być podstawą leczenia chorób związanych z nadwrażliwością na gluten. Spożywanie takich preparatów jest zasadne w wyjątkowych sytuacjach np. nieświadomego spożycia produktu zawierającego białka zbóż glutenowych (pszenicy, zboża, jęczmienia czy niektórych odmian owsa) lub incydentalnych spożyciach produktów zawierających gluten w sytuacjach, kiedy nie było możliwości wyboru produktów bezglutenowych.

Najnowsze preparaty zawierające enzymy wspierające trawienie glutenu bazują na produktach ubocznych fermentacji probiotycznych szczepów bakterii. To naturalne i bezpieczne w zastosowaniu źródło enzymów proteolitycznych cieszy się coraz większa popularnością i efektywnością działania.

Bakterie reprezentujące rodzaj Bacillus stosowane są do produkcji wielu komercyjnych biopreparatów. Mikroorganizmy te charakteryzują się dużą szybkością wzrostu, a także wydajnym systemem syntezy i sekrecji białek. Szczególne znaczenie mają syntetyzowane przez nie α-amylazy, które posiadają szerokie spektrum zastosowań począwszy od przemysłu spożywczego, będącego głównym odbiorcą enzymu, skończywszy na przemyśle farmaceutycznym.

 

Agnieszka Piskała-Topczewska
Dietetyk, diet coach

 

 

[i]http://www.celiakia.pl/celiakia/

[ii]http://przyczynychoroby.pl/gluten-n/

[iii]https://portal.abczdrowie.pl/symptomy-nietolerancji-glutenu

[iv]http://www.poradnikzdrowie.pl/diety/lecznicze/dieta-bez-glutenu-zdrowa-czy-szkodliwa_43134.html

[v]http://www.poradnikzdrowie.pl/diety/lecznicze/dieta-bez-glutenu-zdrowa-czy-szkodliwa_43134.html